O`tar qancha yillar to`zoni,
Yulduzlar - ko`zyoshi samoni.
O`tar inson yaxshi-yomoni,
Mehr qolur, muhabbat qolur.


Chekka ovullardan biridagi kichikroq maktab. Ikkinchi qavatning ohirgi honasidagi bo`layotgan shovqin, maktab xovlisigacha eshitib turibdi. Deriktir ayol boshini chayqab qo`ydida. Yonidagi muallimaga o`girilib qaradi:
- Xosiyat Umarovna. Bu 2 - A sizni sinifingiz. Dilbar ketganidan keyin bu bolalarni eplab bo`lmay qoldi! -bir hursunib qo`ydi. - Bizni maktab shaharnikiday, emas o`quv jihozlar eski. O`qtuvchi yetishmaydi, bollarni maktbga qatnashi, daomat ee-ha. Endi singlim bir amallab ikki oy ishlab berasiz! -dedi to`lachadan kelgan deroktor ayol, Xosiyat Umarovnani yelkasiga salgina qoqib. Xosiyat buni haqoratday qabul qildi.
``Shaharli qochib qoladi deb o`yladizmi? Hali nimalarga qodirligimni ko`rasiz!`` degan gaplarni o`tqazdi ko`nglidan.
- Ha albatta! -dedi dimog`ini salgina ko`tarib.
- Marhamat yuring xonaga! -dedi deriktir ayol yo`l boshlab.

Hosiyat Umarovna, bu 32 yoshli muallima ayol boshlang`ich sinflarga dars beradi. O`ta qattiq qo`l, juda intizomli va masulyatli, o`z ishini sitqidildan bajaradi...

Sinf xonasiga kirib kelishdi.
Deriktirni ko`rgan bolalar bir zumda tinchlanishdi. Birin ketib, bazilar o`rnidan turdi bazilar esa o`tirgan joyida salomlashdilar. Bu beytartiblik avvalo intizomni hush ko`ruvchi, Hosiyat Umarovnani kayfiyatini buzdi.

- Bolalar tanishing, Hosiyat Umarovna yangi muallimangiz ohirgi ikki oyda shu kishi sizlar bilan bo`ladi! -dedi direktor ayol.
- Dilbar opamiz qachon keladilar? -dedi bir qizaloq o`rnidan turib.
- Dilbar opangiz, ona bo`ldi! -dedi deriktor ayol.
Buni yaxshi yoki yomon ekanini tushunmagan bolalarni yuzlarida bu xabardan norozilik alomatlari paydo bo`ldi.
- Bolalar... -deriktir ayol bir qarashi bilan bo`layotgan pichir-pichirlarga barham berdi. - Hosiyat Umarovna bolalarni sizga qoldirdim. -deb xonani tark etdi...

Hosiyat Umarovna bir daqiqa bolalardan ko`z uzmay, ularni xolatini baholadi. Tushundiki intizom u o`ylagandan ancha past. Stol ustidagi yog`och chizg`ichni qo`liga oldi.
- Sen ertaga sochingni oldirib kel! -dedi birinchi partadagi bolaga, chizg`ich bilan ishora qildi.
- Ho`p opa! -dedi bola.
- Sen ertaga maktab formasida kel. Bu maktab sirk emas!
- Ho`p! -dedi qizaloq norozilanib.
Hosiyat Umarovna qatorlar orasida yurib bollarga uqtirardi.
- Sen sochingni o`rib yur!
Sen qo`lingni yuvib yur. Qizbolaga yarashmaydi!
Qizlar kofta, yupkada o`g`il bolalar o`q ko`ylak, qora shimda. Kiyimlar ozoda dazmol bosilgan bo`lishi shart. Ha menga opa yoki opoy emas ustoz deb murojat qilinglar... -deb bolalardan nigohini uzmay, ularni yengdi.
Bolalar ham muallimani qattiqqo`l ekanini tushunishdimi, hammalar o`zlarini o`nglab olishdi.
Hosiyat Umarovna bu uslubi ish berganini ko`rgach biroz yumshadi.
- Qani endi bir tanshib olsak, meni ismim Xosiyotxon, -dedi jurnalni varoqlab birma-bir ism-familyalarni o`qiy boshladi. - B. Javohir... Javohir... -Hosiyat boshini ko`tarib bolalarga qaradi.
- Ustoz u kelmadi! -dedi sinf sardori.
Xosiyatni daomatdan sal ko`ngli to`ldi, 22 boladan faqatgina 1 tasi kelmagan...

Hosiyat Umarovna bollar bilan ozomoz bo`lsada tanishib olganidan keyin, tezda o`z vazifasiga kirishib ketdi.
Ikkinch dars boshlangan matematka fani, Hosiyat Umarovna bor vujudi bilan bolalarga masalani yechishni tushuntirayotgan edi. Bir bola xonaga kirib hammani diqqatini bo`ldi. Bu xolat Hosiyat Umarovnani jaxlini chiqardi.
- Xonaga kirishdan avval eshikni taqqillatib salom beradi!
Bola boshini salgina egib:
- Assalom a`laykum! -dedi va o`z stuli tomon yurdi.
- To`xta avval mendan ruhsat so`ramaysanmi?
Bola tezda eshik oldiga qaytdi.
- O`tirsam maylimi opa?
- Opa emas ustoz deydi. Isming Javohirmi?
- Him...
Hosiyat Umarovna bolani usti boshiga nazar tashladi. Sochlari o`sgan, usti boshi kir. Negadur bolani uncha xushlamadi.
- Joyinga o`tir... Endi kech qolsang jazolayman... -dedi.
Kitobga qarar ekan, nima deyayotgani, nima yozayotgani bir zumga yodidan ko`tarilganidan jaxli chiqdi. ``Adashtirdi!`` deb pichirlab ko`z ostidan bolaga nafrat bilan qarab qo`ydi...

Katta tanaffuzdan keyin bolalar xonaga qaytdi, Hosiyat Umarovna darsni boshlashdan avval partalarga bir bir ko`z yugurtirdi.
- Bolalar ertga shanba shanbalik qilamiz, partalarni yuvib tozalaymiz, - bey ehtiyor boyagi irkit bolani qidirdi. Ungaham bir ikki nasihat qilmoqchi edi. Biroq u yo`q.
- B. Javohir qani bolalar?
- Uyiga ketti! -dedi bolardan biri.
``Maktab o`yinmi? Ertaga adabini berib qo`yaman`` deb diliga tugub qo`ydi...

Ertasi kuni bola yana huddi kechagi kundagiday ikkinchi dars boshlanganda salom berib kirib keldi.
Hosiyat Umarovna, yana nafrat bilan qarab, qo`liga chizg`ichni olib bolga yaqinlashdi.
- Kecha nega darstdan qochib ketding?
Bola boshini g`am qilib pichirladi:
- Menga Dilbar opa ruhsat bergan!
- Endi Dilbar opang yo`q. Men borman meni darsimga o`z vaqtida kelib, vaqtida qaytasan. Qani qo`lingni oldinga chiqar. Men nima degandim jazolayman deganmidim?
Bola istamaygina qo`llarini oldinga cho`zdi.
Hosiyat bolani barmoqlariga bir-ikki bor chizg`ich bilan urdi.
- Tirnoqlaringni olib yur, har holda o`g`il bolasan. Mana bu mo`ndilarni yuvilsing! -dedi Hosiyat bolani kir yoqasiga ishora qilib. - Onangga ayt yuvib, tugmalarini qadab bersin! Onangni qo`llari singanmi? -dedi.
Bolaga bu gap yoqmagan bo`lsada ustozidan nafrsatini yoshirib indamay joyiga o`tirdi. Lekin yana Hosiyatni jaxlini chiqarib katta tanafuzdan keyin ketib qoldi...

Hosiyat Umarovna indamagan bo`lsada barcha g`azabini dushanba kuniga olib qo`ydi.

Dushanba ikki kunda qilgan harakatlari ish bergan bolarda ancha o`zgarish bor. Ammo boyagi bezbet bola yan ikkinchi dars boshlanganda kirib keldi. Hosiyat Umarovna hotirjam kutib oldi. Bolani salomiga alik olmay unga termuldi. Usti boshlari yuvilgan ammo huddi suvga bir chayib olmaganday dog`lari shundog` turibdi.
- Nima bu? -dog`larga ishora qildi. - Onang bormi seni?
- Onam borlar, lekin... -bola boshiga tushga chizg`ich zarbidan uni o`chdi.
- Manabu ishlaydimi? -deb bolani boshiga chizg`ich bilan urdi. - Qo`lingni uzat...
Bola oriyati kuchlili qilib yig`lamagan bo`lsada. Alam bilan nafasini ichiga yutib, barmoqlarini silagncha joyiga o`tirdi. Ammo yana katta tanafuzda uyiga ketib qoldi...

Ertasi kuni yana kech qoldi. Bu safar huddi ustozini ustidan kulayotganday, barmoqlarini o`zi tutib berdi.
- Bezbet mana mana -deb bolani qo`liga qattiq qattiq urdi. - Shuncha ishlab sendayin ko`rmagan edim.
Bola har qancha og`riqqa bardoshli bo`lmasin. Og`riq zo`ridan ko`z yoshlarini yashira olmadi...

Hosiyat Umarovna yanada qattiq jazo qo`llasada bola odatini qo`ymasdi. Atayin ustozini bardoshini sinayotganday...

Hafta ohirlab qolgan jurnalni varoqlab o`zi bezbet deb ataydigan bolani boholarini tekshirar ekan o`zicha g`udurladi:
``Bu Dilbar deganlari o`zi nima qilgan! Eng intizomsiz bolaga a`lo baholar