Kecha institutga hujjat topshirgani bordim. O‘sha yerda Dildorani uchratdim. Yuragimning tub-tubidagi ismsiz dardlar qayta bosh ko‘tardi, uch yil oldingi sirli-sehrli xotiralar tasavvurimda asta-sekin jonlandi.
Go‘yo yam-yashillikka, nurga ko‘milgan moviy diyorga tushib qolganday edim. Biroq to‘satdan turgan shiddatli shamol hamma narsani ag‘dar-to‘ntar qilib yubordi, menga uch asrday tuyulgan uch yil mobaynida asrab-avaylab yurgan tuyg‘u-xayollarim o‘t tushgan somon g‘aramidek lahzada yonib kul bo‘ldi. Ulardan alam-iztirob kuligina qoldi, xolos...
Sizga bor gapni aytib beraman, shunday qilmasam bo‘lmaydi. Yuragim qayg‘u zardobiga limmo-lim to‘lib ketdi.
Bu tarix litseyga o‘qishga kirganimdan so‘ng boshlangan. Yettinchi sinfni tugatib o‘qishni tuman markaziga–iqtidorli bolalar litsey-internatiga ko‘chirdim...
***
Yangiman. Litseyga kelganimga to‘rt kun bo‘ldi. Ikkita sakkizinchi sinf bor,“A”ga kiritishdi. Qolganlar yettinchi sinfda kelgan, bir-birlari bilan allaqachon apoq-chapoq bo‘lib ketgan. Menga begonasirab, bepisandlik bilan qarashadi. Hali birortasi bilan do‘stlashib, vaziyatga kirishib ketolganim yo‘q. Faqat bitta narsani bilib oldim: sinfimizdagi yetti-sakkizta qizning ichida bitta chiroylikkinasi bor ekan. Qolgan qizlarimiz ham chiroyli bo‘lgandir, lekin u boshqacha edi-da. O‘zimni bilmaganga solib so‘rab, bilib oldim. Ismi Dildora ekan. Doim kulib turuvchi quralay ko‘zlari, qop-qora sochlariyu bodom qovoqlari–hammasi boshqacha. Yana qanday sifatlarini sanasam ekan?.. Negadir, shu qizni hech qachon ko‘nglimdagidek tasvirlay olmayman.
Ko‘p fursat o‘tmadi, men dunyoning eng baxtiyor kishilaridan biriga aylandim–Dildorani sevib qoldim. Fikru xayolim shu qizda: qanday gaplashsam ekan.
Paxtaga ketadigan bo‘ldik. Saf tuzilib, o‘quvchilar yo‘qlama qilingach, yo‘lga tushdik. Biz borgan joy Mehnatoboddagi qanaqadir shirkat edi. Ul-bul narsalarimizni shiyponga tashladigu terimga kirishdik. Oktyabrning o‘rtalari. Kunning tafti qaytib qolgan. Sarg‘aya boshlagan ajriqlar ustida tutbarglar chachala qilinganday betartib sochilib yotibdi. Bu yerlarda mol-qo‘y juda kam. Bepayon dasht. Paxta paykallari osmonning adog‘igacha cho‘zilgan. Osmon tip-tiniq. Quyosh mehribon qo‘llari bilan boshimizni silab qo‘yadi go‘yo. Olis-olislarda to‘p-to‘p bulutlar suzib yuribdi. G‘alati: biri xuddi mo‘ysafid cholning yuziga o‘xshaydi, bittasi qo‘lida kamon bilan uchib kelayotgan bola... Beg‘ubor kengliklarga tikili-ib turibman, oldimdan bir narsa pirr etib uchib ketdiyu xayolimni bo‘ldi. Qorashaqshaq ekan. Zovurlarning qirg‘og‘idagi har xil qumtepalarda turli-tuman o‘t-o‘lan, qiyoqlar o‘sib yotibdi. Bir tomonda yovvoyi jiydalar. Biz yaloqjiyda deymiz, kitoblarda qandak jiyda deb ham yozishadi. Ta’mi sal taxir-u lekin maza! Qorashaqshaqlar shu yerlarga in quradi, shoxdan shoxga qo‘nib sayrab yuradi.
Terimga tushib ketdik. Paykal ikkinchi terimdan chiqqan, o‘zi“terimligi”qolmagan. Lekin ko‘sak chuvishga ruxsat yo‘q. Ochilgan paxtani terasan! Baribir yo‘l-yo‘lakay ko‘sakni olamiz-da, karsillatib tishlaymiz–og‘zingiz g‘alati bo‘lib ketadi. Keyin chuvib etakka... Hamma sherik-sherik bo‘lib teryapti: ayrimlar paykalning huv etagiga borib qolgan, ayrimlar bu burchakda. Butun maydon bo‘ylab sochilib ketganmiz. Yolg‘iz teryapman. Faqat goh-gohida nariroqda yurgan qizlarga, to‘g‘rirog‘i, Dildoraga qarab qo‘yaman. Bir gal qo‘lga tushdim: tikilib turgandim u ham qarab qoldi. Darrov paxtaga engashdim: e, men mehnatkash edim-ku! Shunday qilib pinhoniy ahd tuzildi–bir-birimizga qarab-qarab qo‘yamiz.
O‘zim bilan o‘zim bo‘lib payqamabman. Mening qatorimdan qandaydir bola kelayotgan ekan. Parallel sinfdan bo‘lsa kerak, tanimadim. Masofa yaqinlashyapti. Achchig‘im chiqdi, yo‘l bo‘shatgim kelmadi. U atayin kelayotgan edi. Mendan gavdaliroq, yuzi mo‘g‘ullarnikiga o‘xshab ketadi. Chayirligi shundoq sezilib turibdi. Yuzma-yuz bo‘ldik.
-Nega mening qatorimdan kelyapsan, ov?!–deb gap boshladi u.
-O‘zing nimaga mening qatorimdan kelyapsan?–savolga savol bilan javob berdim.
Hech kim unga bunaqa gapirmaydi, shekilli, jahli chiqib ketdi. Lekin o‘zini bosib olganday, biroz to‘xtam qilib so‘z qotdi:
-Hm-m, menga gap qaytarding. Buning uchun seni rosa do‘pposlashim kerak. Lekin, mayli, men rahmdilman, evaziga yarim paxtangni berasan.
-Shu gapni gapirganing uchun seni rosa do‘pposlashim kerak edi, mayli, men rahmdilman, evaziga bor paxtangni menga berasan,–dedim yana“gap qaytarib”.
Fig‘oni falakka chiqdi. Bu orada ikkov sinfning bolalari yig‘ila boshlagan, tekin tomosha qo‘yilayotgan edi.
-Iye, bu bola o‘zidan ketgan ekan-ku!–dedi raqibim atrofdagilarga qarab. Gapini tugatar tugatmas shiddat bilan keldi-da tepdi. O‘zimni olib qochishga ulgurolmadim–to‘pig‘imga g‘o‘zapoya aralash“bir shingil”tepki tushdi. Endi o‘zimni olishuvga chog‘lagan edim, qaydandir xabar topgan tarbiyachi yetib keldi.
-Nima bo‘lyapti?–olazarak bo‘lib so‘radi shopmo‘ylov domla.
-Bedana bor ekan, o‘shani tutgani keldik. Uchib ketdi: bit-bildiq,–irjaydi qiyiqko‘z.
-Hech qanaqa bedana-pedanasi yo‘q, paxtani teringlar, kun kech bo‘lyapti,–shopmo‘ylov tanbeh berganday gapirdi-da, qaytib ketdi.
-Lekin gapimiz chala qoldi, bola,–tahdid qildi raqibim.–Keyin gaplashamiz.
-Bo‘pti,–dedim-da paxta terishga kirishdim.
Hamma yana paykal bo‘ylab yoyilib ketdi. Bir payt yonimga sochlari jingala, ko‘kko‘z sinfdoshim–oti Qudrat edi chog‘i, ko‘p o‘tmay litseydan haydalib ketdi–yonimga kelib nasihatga kirishdi:
-Bekor qilding, Oybek. Sakkizinchi sinfning eng zo‘ri shu–Salim. Bekorga uni Chingizxon deyishmagan. Hech narsadan tap tortmaydi.
-Nima qipti, qo‘rqadigan joyim yo‘q.
-Senga rahmim kelganidan aytyapman. Seni deb biz ham baloga qolmaylik. Kaltak yeyishni istamaymiz.
Ko‘zimga baloday ko‘rinib ketdi.
-Shuni aytgani keluvdingmi?
-Ha.
-Endi tuyog‘ingni shiqqillat, ko‘zimga ko‘rinma!
-Ey, o‘zingdan ko‘r. Senga yaxshilik qippan-a.
***
Qosh qoraya boshladi. Bolalar paxtalarini torttiradi-da avtobusga chopadi–joy olish kerak. Bo‘lmasa qirq kilometr tik turib ketasan. Avval“A”sinfning paxtasini o‘lchashdi. Avtobusga o‘rnashib oldik. Keyin“B”sinf chiqdi. Ketyapmiz. Ro‘paramga Salim kelib to‘xtadi:
-Tur, menga joy ber!
-Joyingni topivol!
Qiyiq ko‘z yoqamdan changalladi-da, dast ko‘tardi:
-Chakagingni o‘chirib qo‘yaman!
Shovqin-suronimiz oldingi qatorga ham eshitildi, shekilli–hamma yalt etib qaradi.
-Nega urishyapsanlar,–o‘shqirdi shopmo‘ylov tarbiyachi.–Yana senmi, Salim, anavi bolaning oti nima? Ikkovingniyam ustingdan raport yozaman. Litseydan haydalasan!
O‘shanda dunyoda ikkita fojia bo‘lsa, bittasi litseydan haydalish edi men uchun. Darrov hovurimdan tushdim. Qishloqdagi odamlarning mish-mishi, ota-onamning dashnomi ko‘z o‘ngimga keldiyu g‘azabimni ichimga yutdim. Boshqalarning nazarida“popugim pasaygan”edi. Ketyapmanu jahldan dag‘-dag‘titrayman, xo‘rligim keladi. Bu yerda mening hech kimim yo‘q. Qishloqda bo‘lganda, bu mo‘g‘ulbasharani miriqib do‘pposlardim!.. Xullas, tik turib keldim, rosa alam o‘tdi. Yosh bolaning do‘ppisini yashirib